مدیریت انبار یکی از مهم ترین و اصلی ترین دارایی های یک کسب و کار است که ممکن است سرمایه هر شرکتی درون آن باشد. پس باید برای حفظ این دارایی، یک روش کنترل و مدیریت انتخاب کنیم تا این دارایی از بین نرود. برای کنترل و مدیریت موجودی انبار از چهار روش LIFO، FIFO ، شناسایی ویژه و میانگین موزون استفاده می شود. که در مورد ۲ روش شناخته شده تر و کارآمد تر LIFO و FIFO که هم در زمینه ی کنترل موجودی و هم برای محاسبه ی قیمت تمام شده کارآمد است، صحبت خواهیم کرد :
روش FIFO
FIFO مخفف عبارت FIRST IN FIRST OUT به معنای اولین خروجی از اولین ورودی است. یکی از روش های معروف مدیریت موجودی انبار FIFO می باشد. روش فایفو بر روی نحوه انتقال ورود و خروج کالا از انبار، تمرکز دارد. در روش فایفو، ورود و خروج کالاها به این شکل است که قدیمی ترین کالای وارد شده، باید زودتر از بقیه از انبار خارج شود. این روش معمولا، برای محصولاتی طراحی شده است که فاسد شدنی و یا از مد افتادنی هستند. این روش از متداولترین و ساده ترین روش ها است. در مدیریت انبار به روش فایفو، مطمئن باشید که اولین محصولی که وارد انبار شده است، به عنوان اولین محصول هم، خارج می شود. به عنوان مثال در یک میوه فروشی، متصدی ابتدا میوه هایی که از صبح مانده است را، جلوی چشم مشتری می گذارد و بعد از اتمام آن، جعبه میوه های جدید و تازه را باز می کند. در اجرای این روش، با توجه به افزایش قیمت روزمره، فروش محصولات باعث ایجاد سود ناخالص زیاد می شود، که این سود ناخالص بیشتر، باید جبران جایگزینی این محصولات با بهای امروزه شود. فایفو فرض می کند، موجودی باقیمانده در انبار همان کالاهایی است که آخرین بار خریداری شده است. این روش، نسبت به روش لایفو که بعدا در مورد آن بحث خواهیم کرد، درآمد بهتری دارد. اگر در این روش، اصل ” اولین خروجی از اولین ورودی ” رعایت نشود، بسیاری از کالاها به ضایعات تبدیل می شوند.
مزایای روش FIFO
- جلوگیری از فاسد شدن و باطل شدن کالا به علت رد شدن تاریخ انقضا
- گردش مصرف تمام موجودی قفسه یا انبار به نوبت و زمان ورود
- جلوگیری از ضایعات و اتلاف سرمایه
- مصرف کالا طبق تغییرات و جلوگیری از ماندن کالاهای دارای تغییرات
- سرعت در شناسایی کالاهای معیوب و برگشت سریع آنها و جلوگیری از تولید با خرید کالای معیوب
- بهبود در کیفیت محصولات
- جلوگیری از خواب سرمایه
- رسیدن به حداقل موجودی در گردش
- افزایش سرعت انجام کار و جلوگیری از فعالیت اضافی
- جلوگیری از ایجاد ضایعات در انبار و قفسه ها
معایب روش FIFO
- عدم رعایت اصل تطابق
- متورم ساختن سود در زمان تورم
- نادیده گرفتن بهای جایگزینی در محاسبه سود ( به این معناست که درآمدهای جاری با بهای تمام شده قدیمی باید مقایسه شود)
- پرداخت مالیات بر در آمد بیشتر
عدم رعایت اصل تطابق در روش FIFO، از معایب اصلی این روش به شمار می رود. این امر بدان معناست که بهای تمام شده کالاهای قدیمی با درآمدهای آن موجب به وجود آمدن سود آوری بیش از واقع و باعث ایجاد خطا و اشتباه در بین گروه های ذی ربط می شود.
محاسبات در روش FIFO
برای محاسبات در روش FIFO به مثال زیر توجه کنید :
اطلاعات یک شرکت پخش کننده مواد غذایی به شرح زیر است :
| تعداد | نرخ | |
| موجودی اولیه | ۱۵۰ | ۲۰۰ |
| خرید اول | ۲۰۰ | ۲۵۰ |
| خرید دوم | ۲۵۰ | ۳۰۰ |
| خرید سوم | ۳۰۰ | ۳۵۰ |
تعداد ۴۰۰ کالا به فروش رفته است. بهای کالای فروش رفته به این شکل محاسبه می شود :
- ابتدا به تعداد موجودی اولیه توجه کنید : ۱۵۰
ولی این تعداد کالا کمتر از کالا سفارش شده است. پس :
- به تعداد کالا اولین خرید توجه کنید : ۲۰۰
اما باز هم به ۴۰۰ واحد نرسیده است. پس :
- به تعداد کالا دومین خرید توجه کنید : ۲۵۰
حالا این تعداد کالا بیشتر از تعداد کالا سفارش شده است.
- پس به اندازه تعداد کالا باقی مانده از آن کسر کنید.
- تعداد هر کالا را با نرخ خودش، ضرب کنید.
- و در آخر، بهای تمام شده هر خرید را با هم جمع کرده تا بهای تمام شده کالای فروش رفته محاسبه شود.
- ۳۰۰۰۰=۲۰۰*۱۵۰
- ۵۰۰۰۰=۲۵۰*۲۰۰
- ۵۰=(۱۵۰+۲۵۰)-۴۰۰
- بهای تمام شده کالای فروش رفته : ۱۵۰۰۰=۳۰۰*۵۰
-
روش LIFO
کلمه LIFO مخفف عبارت LAST IN FIRST OUT به معنای اولین خروجی از آخرین ورودی است. در روش FIFO، اولین خروجی از اولین ورودی ها شکل می گرفت که در LIFO دقیقا برعکس این اتفاق رخ می دهد. در لایفو، کالاها به این روش ورود و خروج پیدا می کنند که، کالاها در یک مقطع زمانی خریداری و در انبار نگهداری می شوند. سپس بعد از آن، هر کالایی که به فروش رفت از کالاهای قدیمی تر می باشد. روش LIFO در اکثریت کشورها جزو ممنوعات محسوب می شود; زیرا با نگهداری کالاها که خرید آنها برای چند دوره قبل است و بهای تمام شده کالای فروش رفته افزایش پیدا کرده است، باعث می شود تا مالیات بر درآمد کمتری محاسبه و پرداخت شود.
مزایای روش LIFO
- تطابق قیمت خرید آخرین کالا با فروش آن (رعایت اصل تطابق)
- پرداخت مالیات بر درآمد کمتر
- تطابق با معیارهای محافظه کاری در شرایط تورمی
معایب روش LIFO
- تحریف سود
- گزارش غیر واقعی موجودی کالای آخر دوره
- رکود کسب و کار
محاسبات در روش LIFO
برای محاسبات در روش LIFO به مثال زیر توجه کنید :
اطلاعات یک شرکت پخش کننده لاستیک به شرح زیر است :
تعداد نرخ موجودی اولیه ۱۰۰ ۳۰۰ خرید اول ۲۰۰ ۳۵۰ خرید دوم ۲۵۰ ۴۰۰ خرید سوم ۳۰۰ ۴۲۰ تعداد ۵۰۰ کالا به فروش رسیده است. بهای کالای فروش رفته به این شکل محاسبه می شود :
- ابتدا به تعداد کالای آخرین خرید ( خرید سوم ) توجه کنید : ۳۰۰
ولی این تعداد کالا کمتر از کالا سفارش شده است. پس :
- به تعداد کالای خرید دوم توجه کنید : ۲۵۰
حالا این تعداد کالا بیشتر از تعداد کالا سفارش شده است.
- پس به اندازه تعداد کالا باقی مانده از آن کسر کنید.
- تعداد هر کالا را با نرخ خودش، ضرب کنید.
- و در آخر، بهای تمام شده هر خرید را با هم جمع کرده تا بهای تمام شده کالای فروش رفته محاسبه شود.
- ۱۲۶۰۰۰=۴۲۰*۳۰۰
- ۲۰۰=۵۰۰-۳۰۰
- ۸۰۰۰۰=۴۰۰*۲۰۰
- بهای تمام شده کالای فروش رفته: ۲۰۶۰۰۰=۸۰۰۰۰+۱۲۶۰۰۰
تفاوت روش LIFO و FIFO
هر دو روش فایفو و لایفو برای مدیریت موجودی انبار، بهای تمام شده کالای فروش رفته، بهای موجودی کالای پایان دوره استفاده می شود و هر دو روش کاربردها و معایب و مزایای خاص خود را دارند، که در مورد آنها توضیح داده ایم. تفاوت استفاده شرکت ها از این دو روش در درآمد گزارشات حسابداری می باشد. اگر در مورد درآمد این روش ها مقایسه ای صورت بگیرد، برتری LIFO نسبت به FIFO مشخص است؛ زیرا بهای کالای خریداری شده دوره قبل افزایش پیدا می کند و همین امر، باعث تاثیر قابل توجهی در میزان سود آوری می شود.
با توجه به اینکه افزایش قیمت در یک بازه زمانی امری عادی است و نمی توان انتظار داشت که قیمت ها ثابت باقی بمانند؛ فایفو درآمد خالص بیشتری را برای شرکت محاسبه می کند و درنتیجه نرخ مالیات بیشتری نیز برای آن تعیین می شود. اما روش لایفو در همان شرایط درآمد خالص کمتری را محاسبه کرده و درنتیجه مالیات کمتری به شرکت تعلق می گیرد.
هر شرکت باید یک روش برای محاسبات گزارشات خود، انتخاب کند تا بتواند دوره های مالی مختلف خود را مقایسه کند.
