با سؤالی کلی بحث را شروع می‌کنیم؛ تجسم داده (Data Visualization) چیست؟ به طور کلی می‌توان گفت که تجسم داده به معنایی ارائه دادن اطلاعات و انواع داده در قالب و به شکل تصویری و دیداری است که کاربر می‌تواند آن را براحتی مشاهده کرده و درک کند.
این امکان به افراد متخصص و تصمیم‌گیرندگان کمک زیادی خواهد کرد که آنالیزها و تجزیه و تحلیل‌های مختلف را به‌صورت دیداری و با اشکال مختلف مشاهده کنند. در نتیجه، کاربر می‌تواند مفهوم‌های سخت و پیچیده‌تر را براحتی درک کرده یا روش‌ها و روندهای جدیدی را نیز شناسایی کند.
با استفاده از این فناوری می‌توانید مفهوم را درک کنید و به بررسی نمودارها و اشکال پیچیده بپردازید. همچنین قادر خواهید بود اطلاعات و نوع و روند پردازش آن‌ها را دست‌خوش تغییر کنید.
اگر می‌خواهید در این باره اطلاعات بیشتری را کسب کنید، ادامه این مقاله کمک زیادی به شما و روند تجاری‌تان خواهد کرد.
تعریف تجسم داده
تجسم داده (Data Visualization) در واقع تبدیل‌کننده‌ای است که اطلاعات و داده‌های موجود را به شکل دیداری مانند نقشه یا نمودار و اشکال درمی‌آورد. این کار باعث خواهد شد که اطلاعات موجود و تجزیه و تحلیل آن‌ها، برای مغز و بینش انسان‌ها کاملاً قابل درک باشد و هیچ سردرگمی به وجود نیاید.
اما هدف اصلی و مهم تجسم داده چیست؟ هدف آن است که تشخیص الگوها و روش‌ها، روندها و نقاط مبهم و تاریک در مجموعه‌ای عظیم از داده‌ها و اطلاعات، به کاری آسان تبدیل شود. از واژه تجسم داده‌ها به طور کلی به جای دیگر واژه‌ها و امکانات استفاده می‌شود. از جمله این واژه‌ها می‌توان به گرافیک اطلاعات موجود، درک اطلاعات و نمودارهای مختلف آماری اشاره کرد.
این فرایند خود یکی از مرحله‌های فرآیند علم داده محسوب می‌شود که بیان‌کننده این مسئله است که بعد از جمع‌آوری، پردازش کردن و مدل‌سازی اطلاعات، باید نتیجه‌ای روشن گرفته شود.
تجسم داده همچنین یکی از عناصر و پایه‌های نظم معماری ارائه دادن اطلاعات به‌صورت گسترده‌تر (DPA) است که هدف نهایی آن شناسایی، موقعیت‌یابی، مدیریت، دسته‌بندی و همچنین ارائه اطلاعات به بهترین و کارآمدترین شکل ممکن است.
تجسم داده را می‌توان برای هر شغل و حرفه‌ای ضروری دانست.
این فرآیند می‌تواند توسط معلم‌ها و اساتید برای بررسی نتایج امتحانات، توسط دانشمندان که در بحث هوش مصنوعی و پیشرفت‌های آن مشغول کار و تحقیق هستند یا مدیران و کارفرمایانی که می‌خواهند اطلاعات گسترده خود را به اشتراک بگذارند، مورد استفاده قرار گیرد.
این فرایند همچنین نقش مهم و پررنگی در پروژه‌های با اطلاعات وسیع و کلان ایفا می‌کند. از جایی که تمام کسب و کارها و مشاغل، با داده‌ها و اطلاعات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند و آن‌ها را جمع‌آوری می‌کنند، به روش و متدی نیاز دارند که این اطلاعات را به خوبی دسته‌بندی کنند و نتایج را به شکلی قابل فهم ارائه دهد.
تاریخچه و پیشینه تجسم داده
باید گفت قرن‌ها و سالیان زیادی است که انسان مشغول یافتن راه‌های مختلف برای درک بهتر اطلاعات و داده‌ها از طریق تصویرسازی است.
از نقشه کشی‌ها و نمودارها در قرن ۱۷ تا اختراع نمودار دایره‌ای در اوایل دهه ۸۰ میلادی، همگی نشانگر و تایید کننده این بحث هستند.
چندین سال بعد، نمونه دیگری از تصویرسازی و ارائه اشکال و نمودارها برای درک بهتر اطلاعات رخ داد. این اتفاق زمانی رخ داد که چارلز مینارد، نقشه حمله ناپلئون به کشور روسیه را طراحی و رسم کرد. جزئیات این نقشه، اندازه و وسعت ارتش و مسیر عقب‌نشینی ناپلئون از مسکو را به تصویر کشیده بود. این نقشه اطلاعات بسیار خوبی را در اختیار افراد درگیر در آن زمان قرار داد.
در دنیای امروزی نیز با پیشرفت سریع تکنولوژی فرآیند تجسم داده (Data Visualization) نیز پیشرفت و ارتقای زیادی را تجربه کرده است. کامپیوترها و رایانه‌ها قادر هستند مقدار بسیار زیادی از اطلاعات را پردازش کرده و تجزیه و تحلیل کنند.
در دنیای امروز، تجسم داده با دنیای علم و دانش و هنر آمیخته و ترکیب شده که می‌تواند آینده شغلی مرکز یا کسب و کاری را تحت تأثیر خود قراردهد.
اما قطعاً در سالیان آینده از پیشرفت‌های این فرایند بیشتر خواهیم شنید.
معرفی انواع مختلف تجسم داده
با معنا و مفهوم تجسم داده آشنا شدیم. اما در ادامه قصد معرفی چند نوع پرکاربرد آن را داریم که این موضوع بیشتر در ذهن شما جا بیفتد. سپس به بررسی مزایا و اهمیت آن خواهیم پرداخت که به این مسئله پی ببریم که چرا این فرایند تا این مهم شده است.
در انواع اولیه آن، ساده‌ترین و متداول‌ترین روش قرار دادن اطلاعات در صفحه اکسل بود که سپس به نمودارهای میله‌ای و دیگر جداول تبدیل می‌شد. این روش هم‌چنان موثر و پرکاربرد است، اما این فرایند در طی سالیان اخیر پیشرفت‌های بسیاری کرده است. وقتی تصمیم به انتخاب نوع تجسم داده می‌گیرید، نباید صرف دنبال انتخابی تصادفی باشید.
در ابتدا شما باید مطمئن شوید که منابع اطلاعاتی کاملی در دسترس شما قرار دارد. اگر خلاهایی در داده‌ها وجود داشته باشد، در روند کار تاثیرگذار است.
سپس باید نوع خاصی از اطلاعات در دسترس خودتان را انتخاب کنید که روی آن کار می‌کنید. همچنین باید بدانید مخاطب شما کیست و شما قصد ارائه چه چیزی را در نهایت دارید.
ممکن است در بسیاری از حالت‌ها، ارائه نموداری ساده، موثرترین و بهترین راه باشد. شاید هم گاهی اوقات نیاز باشد اشکال و نمودارهای بسیار پیچیده‌تر را ارائه دهید.
شما قصد ندارید نمودار نهایی هیچ یک از داده‌ها و اطلاعات را از بین ببرد یا توجهی را جلب خود نکند. داده‌ها و نمودارها به کمک هم می‌توانند بر ذهن مخاطب تاثیرگذار باشند و نتیجه‌بخش ظاهر شوند.
در ادامه به معرفی چند نوع از تجسم داده پرداخته شده است.
نمودارهای میله‌ای
یکی از رایج‌ترین انواع تجسم داده (Data Visualization) نمودارهای میله‌ای است که در بسیاری از موارد گزینه اول شناخته می‌شود.
این نمودار اطلاعات را در دو محور بررسی و آنالیز می‌کند. می‌توانید از نوع عمودی و افقی آن استفاده کنید. در نوع عمودی، مقدار عددی در قسمت عمودی و در افقی، مقادیر عددی در قیمت افقی قرار دارند.
همچنین برای برگزیدن نوع آن باید اطلاعات خود را هم در نظر بگیرید. اگر اطلاعاتی با نام‌های طولانی دارید، بهترین گزینه، نوع افقی است.
برای اینکه نمودار شما خلاقانه به نظر برسد، می‌توانید از نمودارهای سه بعدی یا عکس‌های پس‌زمینه هم استفاده کنید.
نمودارهای دایره‌ای
دیگر نوع رایج تجسم داده، نمودارهای دایره‌ای هستند. اطلاعات در این نمودار، به‌عنوان بخشی از دایره نمایش داده می‌شوند.
معمولاً این نمودار ۵ یا ۶ قسمت دارد و هرچه به مرکز دایره نزدیک می‌شویم، لایه‌ها نازک‌تر خواهند شد و بنابراین تشخیص لایه‌ها در تعداد بالا کار دشواری خواهد بود. می‌توان برای درک بهتر و نمایی بهتر از رنگ‌های متضاد استفاده کرد.
فلوچارت
استفاده از فلوچارت‌ها نیز بسیار مرسوم است. معمولاً از این نوع نمودار جهت به تصویر کشیدن سلسله مراتبی خاص استفاده می‌شود.
یکی از مزیت‌های اصلی این نمودار این است که می‌توان آن را برای هر نوع شغل و حرفه‌ای به‌صورت سفارشی و دل‌خواه درآورد.
اگز از نظر دیداری بخواهیم به ویژگی‌های این نمودار اشاره کنیم، فلوچارت‌ها با شکلی در سرصفحه خود شروع می‌شوند که خود به چندین شکل و خط متصل است.
نمودارها و نوارهای درصدی
نوار پیشرفت یا درصد نوعی تجسم داده است که برای نمایش درصدها از آن استفاده می‌شود. این مورد برای بیان پیشرفت و گزارش‌های مربوطه بسیار مؤثر و پرکاربرد است. به‌دلیل اینکه این نوارها معمولی کوچک هستند و اشکال بزرگی ندارند، می‌توان به‌صورت گروهی از آن‌ها استفاده کرد. برای ظاهری بهتر از رنگ‌های هم‌خوان و هماهنگ استفاده کنید.
نقشه ذهنی
نقشه ذهنی نوع دیگری از تجسم اطلاعات است که به درک و سازماندهی اطلاعات کمک زیادی می‌کند. از نظر ظاهری و دیداری، نقشه ذهنی تشکیل شده از اشکالی است که بر اساس مفهومی خاص سازماندهی شده و به ترتیب سلسله مراتب مشخصی به هم وصل هستند.
نقشه ذهنی هم می‌تواند کوچک با چند شکل متصل به هم باشد و هم بسیار بزرگ با بسیاری از اشکال که از یک یا دو ایده اصلی منشعب شده‌اند.
برای ساخت این نوع نقشه باید با شکلی مرکزی شروع کنید و در جهت‌های انشعابات را گسترش دهید. سازنده این نوع نقشه چندین شاخه را منشعب می‌کند که خوب می‌تواند به شاخه‌های دیگر وصل شود. همچنین امکان جابجایی شاخه‌ها و اشکال نیز در این نوع نقشه‌ها وجود دارد.
این نقشه‌ها دقیقاً مانند پنجره‌ای از افکارهای شما هستند که براحتی می‌توانیدآن را با دیگران به اشتراک بگذارید.
نمودار ون
از این نوع نمودار تجسم داده برای مقایسه دو یا چند چیز استفاده می‌شود؛ همچنین وجه اشتراک آن‌ها نیز در این نمودار باید برجسته شود.
متداول‌ترین نوع برای نمودار ون استفاده از دو دایره است که با هم همپوشانی دارند. هر دایره مشخصات و مفهوم خاص خود را نشان می‌دهد و قسمت همپوشانی آن نیز وجه اشتراک را به نمایش می‌گذارد.
نمودارهای ون قادر هستند که چهار یا پنج دایره با مفهوم خاص را داشته باشند که در آن مناطق ترکیبی وجه مشترک بین آن‌ها را نمایش خواهد داد.
اگر بیش از چهار دایره در این نوع نمودار استفاده شود، ممکن است کمی خواندن آن و درک آن سخت و پیچیده شود. در چنین مواقعی می‌توان به جای حلقه‌های دایره‌ای، از اشکال دیگری مثل بیضی یا مخروط استفاده شود که تشخیص را آسان ترکند.
چرا تجسم داده با اهمیت است؟
بدون در نظر گرفتن شغل شما و اینکه شما در چه حوزه‌ای مشغول فعالیت هستید، تجسم داده (Data Visualization) توانایی این را دارد که با ارائه کردن داده‌ها به کارآمدترین و موثرترین شکل ممکن به شما در حوزه شغلی‌تان کمک کند.
به‌عنوان یکی از مراحل مهم و پایه‌ای در فرآیند هوش تجاری، تجسم، اطلاعات موجود و خام را دریافت می‌کند، مدل‌سازی و دسته‌بندی می‌کند و آن‌ها را به بهترین شکل ارائه می‌دهد.
در تجزیه و تحلیل و آنالیزهای پیشرفته، متخصصان اطلاعات و داده‌ها، در حال ایجاد کردن روش‌های یادگیری جهت جمع‌آوری موثرتر داده‌های اساسی در تجسم اطلاعاتی هستند که درک و تفسیر آن‌ها ساده است.
به طور معمول، این فرایند از امکانات ظاهری و دیداری برای انتقال اطلاعات به مخاطب به راحت‌ترین و بهترین شکل استفاده می‌کند. این فرایند می‌تواند به مراکز کمک کند که متوجه شوند، کدام قسمت‌ها نیاز به بهبود دارند، چه عواملی بر رضایت و نارضایتی مشتری تأثیرگذار است و با محصولات خاص خود چه کاری باید انجام دهند و چگونه آن‌ها را بفروشند. اطلاعات تجسم شده به مدیران، کارفرمایان، شرکت‌ها و کارمندان این امکان را می‌دهد که پیش‌بینی بهتری از حجم فروش و رشد خود در آینده داشته باشند.
مزایای استفاده از تجسم داده
تجسم داده روی تصمیم‌گیری سازمان‌ها و شرکت‌ها، با نمایش دیداری و تعاملی داده‌ها تأثیر بسیار مثبتی می‌گذارد.
اکنون مشاغل قادر هستند که الگوها و روندها را سریع‌تر تشخیص دهند و درک کنند؛ زیرا می‌توانند اطلاعات را به‌صورت گرافیکی یا تصویری تفسیر و بررسی کنند. در ادامه این مطلب، مزایای مهم این فرایند را بررسی می‌کنیم؛ مزایایی که به خوبی اهمیت تجسم اطلاعات را نشان می‌دهند.
هم‌بستگی در ارتباط‌ها
بدون استفاده از تجسم، شناسایی هم‌بستگی و اتحاد رابطه بین متغیرهای مستقل موجود، کاری بسیار پیچیده و چالش‌برانگیز خواهد بود. با شناخت متغیرهای مستقل، شرکت‌ها و مشاغل قادر خواهند بود که تصمیمات بسیار بهتری برای ادامه روند خود بگیرند.
روندهای موجود در گذرزمان
با اینکه به نظر می‌رسد استفاده از این فرایند، روندی کامل واضح و مشخصی است، اما این تجسم، یکی از با بهترین و با ارزش‌ترین برنامه‌ها و روش‌های کاربردی است.
پیش‌بینی کردن و داشتن چشم‌انداز، بدون داشتن اطلاعات لازم از زمان گذشته و اکنون، امری غیرممکن است. روندهای موجود در گذرزمان، به ما این موضوع را انتقال می‌دهند که در کدام وضعیت بودیم و به کجا خواهیم رسید.
بررسی و تخمین بازار
تجسم، اطلاعات‌های موجود را از بازارهای مختلف را به دست می‌آورد که به شما چشم‌اندازی مناسب بدهد. این چشم‌انداز به شما نشان می‌دهد که باید توجه خود را روی کدام مخاطبان و مشتریان متمرکز کرده و از کدام افراد باید دوری کنید.
با بررسی این اطلاعات روی نمودارها و اشکال مختلف، فرصت‌های موجود در بازار قابل شناسایی هستند.
ریسک‌ها و سودها
بررسی مشخصات ریسک و سود نیاز به تخصص بالایی دارد؛ زیرا بدون استفاده از تجسم اطلاعات و دیتا، باید صفحات سخت و اعداد پیچیده را تفسیر کرد. پس از تجسم داده‌ها، قادر هستیم شرایط و مناطق ریسک و سود را شناسایی کنیم و از آن‌ها در روند کاری خود بهره ببریم.
واکنش به بازار
توانایی و امکان کسب سریع و آسان اطلاعات موجود با داده‌هایی که به به طور مشخص و واضح در صفحات عملکردی نمایش داده می‌شوند، به مشاغل این اجازه را می‌دهد که به طور سریع به یافته‌ها واکنش نشان داده و از بروز هرگونه خطا در حرفه خود، جلوگیری کنند.
تجسم داده‌ها را به کار بگیرید!
ما به تجسم داده نیاز داریم؛ زیرا مغز ما انسان‌ها به قدری مجهز نیست که بتواند این همه اطلاعات خام و سازماندهی نشده را درک کرده و از آن برای تصمیمات مهم استفاده کند.
ما برای انتقال یافته‌ها و داده‌ها به نمودارها و جداول مختلف نیاز داریم که بتوانیم الگوها و روندها را برای کسب درک و چشم‌انداز و داشتن تصمیم‌گیری سریع و بدون خطا، بشناسیم.
پس هر کسب و کاری به این فرایند مهم احتیاج خواهد داشت.
